Sudah cukup lama kami tidak menyuguhkan keterangan singkat mengenai para ulama'. Oleh karena itu, kami mengetengahkan seorang sosok ulama' besar, yang sudah tidak asing lagi bagi kita, yaitu al Imam Asy-Syaukani. Berikut sekilas tentang beliau.
1 Nama dan Nasab Beliau
Beliau adalah al Imam al Qadhi Abu Ali Muhammad bin Ali bin Muhammad bin Abdullah asy-Syaukani, ash-Shan'ani.
2 Kelahiran Beliau
Beliau dilahirkan pada tengah hari 28 Dzulqa'dah 172 H di Hijratu Syaukan, Yaman.
3 Pertumbuhan Beliau
Beliau tumbuh di bawah asuhan ayahandanya dalam lingkungan yang penuh dengan keluhuran budi dan kesucian jiwa. Beliau belajar al-Qur'an di bawah asuhan beberapa guru dan dikhatamkan di hadapan al-Faqih Hasan bin Abdullah al Habi dan beliau perdalam kepada para masyayikh al-Qur'an di Shan'a. Kemudian beliau menghafal berbagai matan dalam berbagai disiplin ilmu, seperti: al Azhar oleh al Imam al Mahdi, Mukhtashar Faraidh oleh al Ushaifiri, Malhatul Harm, al Kafiyah asy Syafiyah oleh Ibnul Hajib, at-Tahdzib oleh at-Tifazani, at-Talkhish fi Ulumil Balaghah oleh al Qazwaini, al Ghayah oleh Ibnul Imam, Mamhumah al Jazarifil Qira'ah, Mamhumah al Jazzar fil 'Arudh, Adabul Bahts wal Munazharah oleh al Imam al-' Adhud.
Pada awal belajarnya beliau banyak menelaah kitab-kitab tarikh dan adab. Kemudian beliau menempuh perjalanan mencari riwayat hadits dengan sama dan talaqqi kepada para masyayikh hadits hingga beliau mencapai derajat imamah dalam ilmu hadits. Beliau senantiasa menggeluti ilmu hingga berpisah dari dunia dan bertemu Rabbnya.
4 Guru-guru Beliau
Di antara guru-guru beliau ialah:
- Ayahanda beliau yang kepadanya beliau belajar Syarah al-Azhar dan Syarah Mukhtashar al-Hariri.
- As Sayyid al Allamah Abdurrahman bin Qasim al Madaini, beliau belajar kepadanya Syarah al-Azhar.
- Al Allamah Ahmad bin Amir al Hadai, beliau belajar kepadanya Syarah al-Azhar.
- Al Allamah Ahmad bin Muhammad al-Harazi, beliau berguru kepadanya selama 13 tahun, mengambil ilmu fiqih, mengulang-ulang Syarah al Azhar dan hasyiyahnya, serta belajar bayan Ibnu Muzhaffar dan Syarah an-Nazhiri dan hasyiyahnya.
- As Sayyid al Allamah Isma'il bin Hasan, beliau belajar kepadanya al-Malhah dan Syarahnya.
- Al Allamah Abdullah bin Isma'il as-Sahmi, beliau belajar kepadanya Qawaidul I'rab dan Syarahnya serta Syarah al Khubaishi 'alal Kafiyah dan Syarahnya.
- Al Allamah al Qasim bin Yahya al-Khaulani, beliau belajar kepadanya Syarh as Sayyid al-Mufti 'alal Kafiyah, Syarah asy-Syafiyah li Luthfillah al Dhiyats, dan Syarah ar-Ridha 'alal Kafiyah.
- As Sayyid al Allamah Abdullah bin Husain, beliau belajar kepadanya Syarah al fami 'alal Kafiyah.
- Al Allamah Hasan bin Isma'il al Maghribi, beliau belajar kepadanya Syarah asy- Syamsiyyah oleh al Quthb dan Syarah al- 'Adhud 'alal Mukhtashar serta mendengarkan darinya Sunan Abu Dawud dan Ma'alimus Sunan.
- As Sayyid al Imam Abdul Qadir bin Ahmad, beliau belajar kepadanya Syarah Jam'ul Jawami' lil Muhalli dan Bahruz Zakhkhar serta mendengarkan darinya Shahih Muslim, Sunan Tirmidzi, Sunan Nasa'i, Sunan Ibnu Majah, Muwaththa Malik, dan Syifa' Qadhi 'lyadh.
- Al Allamah Hadi bin Husain al-Qarani, beliau belajar kepadanya Syarah al-Jazariyyah.
- Al Allamah Abdurrahman bin Hasan al Akwa, beliau belajar kepadanya Syifa al Amir Husain.
- Al Allamah Ali bin Ibrahim bin Ahmad bin Amir, beliau mendengarkan darinya Shahih Bukhari dari awal hingga akhir.
5 Murid-murid Beliau
Di antara murid-murid beliau ialah: kedua putra beliau yakni al Allamah Ali bin Muhammad asy Syaukani dan al Qadhi Ahmad bin Muhammad asy Syaukani, al Allamah Husain bin Muhasin as-Sab'i al Anshari al Yamani, al Allamah Muhammad bin Hasan asy Syajni adz Dzammari, al Allamah Abdul Haq bin Fadhl al-Hindi, asy-Syarif al Imam Muhammad bin Nashir al Hazimi, Ahmad bin Abdullah al Amri, as Sayyid Ahmad bin Ali, dan masih banyak lagi.
6 Kehidupan llmiah Beliau
Beliau belajar fiqih atas madzhab al Imam Zaid sehingga mumpuni. Beliau menulis dan berfatwa sehingga menjadi pakar dalam madzhab tersebut. Kemudian beliau belajar ilmu hadits sehingga melampaui para ulama di zamannya. Kemudian beliau melepaskan diri dari ikatan taklid kepada madzhab Zaidiyyah dan mencapai tingkat ijtihad.
Beliau menulis kitab Hadaiqil Azhar al-Mutadaffiq 'ala Hadaiqil Azhar. Dalam kitab tersebut beliau mengkritik beberapa permasalahan dalam kitab Hadaiqil Azhar yang merupakan rujukan utama madzhab Zaidiyyah dan meluruskan kesalahan-kesalahan yang terdapat dalam kitab tersebut. Maka bergeraklah para muqallidin (orang yang selalu taklid, mengikuti pendapat orang lain tanpa berusaha mencari ilmunya red.) membela kitab tersebut sehingga terjadilah perdebatan yang panjang.
Tidak henti-hentinya beliau mengingatkan umat dari taklid yang tercela dan mengajak umat agar ittiba kepada dalil. Beliau menulis risalah dalam hal tersebut yang berjudul al Qaulul Mufiid fi Hukmi Taqlid.
7 Aqidah Beliau
Aqidah beliau adalah aqidah salaf yang menetapkan sifat-sifat Alloh yang datang dalam Kitab dan Sunnah shahihah tanpa mentakwil dan mentahrif. Beliau menulis risalah dalam aqidah yang berjudul at Tuhaf bi Madzhabis Salaf.
Beliau gigih mendakwahi umat kepada aqidah salafiyyah sebagaimana yang diajarkan oleh Rasulullah dan para sahabatnya. Demikian juga, beliau selalu berusaha mensucikan aqidah dari kotoran-kotoran kesyirikan.
8 Beliau Menjabat Sebagai Qadhi Negeri Yaman
Pada tahun 209 H meninggallah Qadhi Yaman, Syaikh Yahya bin Shalih asy Syajari as Sahuli. Maka Khalifah al Manshur meminta kepada al Imam asy Syaukani agar menggantikan Syaikh Yahya sebagai qadhi negeri Yaman.
Pada awalnya beliau menolak jabatan tersebut karena takut akan disibukkan dengan jabatan tersebut dari ilmu. Maka datanglah para ulama Shan'a kepada beliau meminta agar beliau menerima jabatan tersebut, karena jabatan tersebut adalah rujukan syar'i bagi para penduduk negeri Yaman yang dikhawatirkan akan diduduki oleh seseorang yang tidak amanah dalam agama dan keilmuannya. Akhirnya beliau menerima jabatan tersebut. Beliau menjabat sebagai Qadhi Yaman hingga beliau wafat pada masa pemerintahan tiga khalifah: al Manshur, al Mutawakkil, dan al Mahdi. Ketika beliau menjabat sebagai qadhi maka keadilan ditegakkan, kezhaliman diberi pelajaran, penyuapan dijauhkan, fanatik buta dihilangkan, dan beliau selalu mengajak umat kepada ittiba terhadap Kitab dan Sunnah.
9 Tulisan-tulisan Beliau
Di antara tulisan-tulisan beliau ialah:
- Adabu Thalib wa Muntahal Arib.
- Tuhfatu Dzakirin.
- Irsyadu Tsiqat ila Ittifaqi Syarai' 'ala Tauhid wal Ma'ad wan Nubuwat.
- Ath Thaudul Muniffil Intishaf lis Sad minasy Syarif.
- Syifaul ilal fi Hukmu Ziyadah fi Tsaman li Mujarradil Ajal.
- Syarhu Shudur fi Tahrimi Raf'il Qubur.
- Thibu Nasyr fi Masailil Asyr.
- Shawarimul Hindiyyah al Maslulah 'alar Riyadhan Nadiyyah.
- Al Qaulush Shadiq fi Hukmil Imamil Fasiq.
- Risalah fi Haddi Safar Aladzi Yajibu Ma'ahu Qashru Shalat.
- Tasynifu Sam'i bi Ibthali Adillatil Jam'i.
- Risalah al Mukammilah fi Adillatil Basamalah.
- Iththila'u Arbabil Kamal 'ala Ma fi Risalatil Jalal fil Hilal minal Ikhtilal.
- Tanbih Dzawil Hija 'ala Hukmi Bai'ir Riba.
- Al Qaulul Muharrar fi Hukmi Lubsil Mu'ashfar wa Sairi Anwa'il Ahmar.
- Uqudul Zabarjad fi Jayyidi Masaili Alamati Dhamad.
- Ibthali Da'wal Ijma 'ala Tahrimis Sama'.
- Zahrun Nasrain fi Haditsil Mu'ammarin.
- Ittihaful Maharah fil Kalam'ala Hadits: "La 'Adwa wa La Thiyarah."
- Uqudul Juman fi Bayani Hududil Buldan.
- Hallul Isykal fi Ijbaril Yahud 'ala Iltiqathil Azbal.
- Al Bughyah fi Mas'alati Ru'yah.
- Irsyadul Ghabi ila Madzhabi Ahlil Bait fi Shabin Nabi.
- Raf'ul Junah an Nafil Mubah.
- Qaulul Maqbul fi Raddi Khabaril Majhul min Ghairi Shahabatir Rasul.
- Amniyyatul Mutasyawwiq ila Ma'rifati Hukmi 'Ilmil Manthiq.
- Irsyadul Mustafid ila Daf'i Kalami Ibnu Daqiqil 'Id fil Ithlaq wa Taqyid.
- Bahtsul Musfir an Tahrimi Kulli Muskir.
- Dawa'ul Ajil li Daf'il Aduwwi Shail.
- Durru Nadhid fi Ikhlashi Kalimati Tauhid.
- Risalah fi Wujubi Tauhidillah.
- Nailul Author Syarh Muntaqal Akhbar.
- Maqalah Fakhirah fi Ittifaqi Syarai' 'ala Itsbati Daril Akhirah.
- Nuzhatul Ahdaq fi Ilmil Isytiqaq.
- Raf'u Ribah fi Ma Yajuzu wa Ma La Yajuzu minal Ghibah.
- Tahrirud Dalail 'ala Miqdari Ma Yajuzu bainal Imam wal Mu'tamm minal Irtifa' wal Inkhifadh wal Bu'du wal Hail.
- Kasyful Astar fi Hukmi Syuf'ati bil Jiwar.
- Wasyyul Marqum fi Tahrimi Tahalli bidz Dzahab lir Rijal minal Umum.
- Kasyful Astar fi Ibthalil Qaul bi Fanain Nar.
- Shawarimul Haddad al Qathi'ah li 'Alaqi Maqali Ahlil Ilhad.
- Isyraqu Nirain fi Bayanil Hukmi Idza Takhallafa 'anil Wa'di Ahadul Khashmain.
- Hukmu Tas'ir.
- Natsrul Jauhar fi Syarhi Hadits Abi Dzar.
- Minhatul Mannan fi Ujratil Qadhi was Sajjan.
- Risalah fi Hukmil 'Aul.
- Tanbihul Amtsal 'ala Jawazil Isti'anah min Khalishil Mal.
- Qathrul Wali fi Ma'rifatil Wali.
- Taudhih fi Tawaturi Ma Ja'a fil Mahdil Muntazhar wad Dajjal wal Masih.
- Hukmul Ittishal bis Salathin.
- Jayyidu Naqd fi 'Ibaratil Kasysyaf was Sa'd.
- Bughyatul Mustafid fi Raddi ' ala Man Ankaral Ijtihad min Ahli Taqlid.
- Radhul Wasi' fid Dalil Mani' 'ala Adami Inhishari Ilmil Badi'.
- Fathul Khallaq fi Jawabi Masail Abdirrazaq.
10 Wafat Beliau
Al-Imam asy-Syaukani wafat pada malam Rabu 27 Jumada Tsaniyyah 250 H di Shan'a. Semoga Alloh meridhai beliau dan menempatkan beliau dalam keluasan jannah-Nya.
11 Rujukan
Tarjamah al Imam asy Syaukani oleh Syaikh Husain bin Muhsin al Anshari al Yamani.
Disalin dari majalah Al Furqon Edisi 12 tahun V / Rajab 1427/ Agustus 2006
